Λιθογραφία της μάχης του Μποροντίνο
Η ήττα της Μεγάλης Στρατιάς του Ναπολέοντα στη Ρωσία ήταν ένα γεγονός καθοριστικό στην εξέλιξη της παγκόσμιας ιστορίας. Η ηρωική άμυνα του ρωσικού λαού και η αντεπίθεση, η οποία κατέληξε στην θριαμβευτική είσοδο του ρωσικού στρατού υπό τον Τσάρο Αλέξανδρο τον Πρώτο στο Παρίσι το 1814, η νίκη αυτή της Ρωσίας επί του ευρωπαϊκού συνασπισμού, τον οποίο είχε συμπήξει η Αυτοκρατορική Γαλλία κατά της Ρωσίας, είχε μεγάλο αντίκτυπο σε όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς. Αλλά, ήταν κυρίως στη συνείδηση του ρωσικού λαού που απέκτησε τέτοιες διαστάσεις, ώστε μόνο από το έργο των μεγάλων Ρώσων λογοτεχνών και καλλιτεχνών μπορούμε να πάρουμε μια γενική αίσθηση για το τι σημαίνει, και ίσως τι εξακολουθεί να σημαίνει αυτή η νίκη για τους Ρώσους.
Το 1882, 70 χρονιά μετά την ήττα του Ναπολέοντα, κάτω από ένα αντίσκηνο που είχε στηθεί κοντά στον Καθεδρικό Ναό του Σωτήρα στη Μόσχα, εκτελέστηκε για πρώτη φορά και υπό τη διεύθυνση του Ουκρανού μαέστρου Ιππόλυτου Αλτάνι η σύνθεση του Τσαϊκόφσκι "Πανηγυρική Εισαγωγή, 1812", την οποία είχε δημιουργήσει ο μεγάλος αυτός ο συνθέτης δυο χρόνια πριν. Να σημειωθεί πως ο Ναός του Σωτήρα ήταν τότε ακόμα υπό κατασκευή, η δε ανέγερσή του σχετίζεται με το γεγονός της ανάμνησης της πολύ σπουδαίας νίκης του 1812. Οι εργασίες για την οικοδόμηση του ναού είχαν ξεκινήσει από το 1839.
Ο Ναός του Σωτήρα, περίπου το 1907
Ο ναός που υπάρχει σήμερα στη Μόσχα δεν είναι ο ναός στον οποίο αναφερόμαστε, είναι νέα κατασκευή στο ίδιο σημείο όπου ήταν κτισμένος ο ναός περί του οποίου ο λόγος στο παρόν κείμενο. Ο ναός, τον οποίο μπορείτε να θαυμάσετε στη φωτογραφία, κατεδαφίστηκε το 1931 από τους Σοβιετικούς.
Το έργο που εκτελέστηκε το 1882 με φόντο τον υπό κατασκευή ναό ήταν μια "Οβερτούρα". Ως στενά μουσικός, τεχνικός όρος, οβερτούρα ( από το γαλλικό ouverture, το οποίο παράγεται από το ρήμα ouver, "ανοίγω") είναι η ορχηστρική εισαγωγή της όπερας (δηλαδή το άνοιγμα της όπερας, κατά ελευθεριάζουσα απόδοση). Όμως οι πρώτοι Ρομαντικοί, όπως ο Μέντελσον και ο Μπετόβεν, χρησιμοποίησαν τον όρο για να περιγράψουν μια αυτόνομη μουσική σύνθεση, η οποία αποτέλεσε το "πρόπλασμα", ας μου επιτραπεί ο όρος για την δημιουργία ενός νέου είδους, αυτού του συμφωνικού ποιήματος. Το συμφωνικό ποίημα είναι μια εκτενής σύνθεση για συμφωνική ορχήστρα που προσπαθεί να αποδώσει με μουσικά μέσα εξωμουσικό περιεχόμενο, για παράδειγμα εντυπώσεις από ανθρώπους, τοπία, ζωγραφικούς πίνακες ή λογοτεχνικά έργα.
Το έργο που θα ακούσουμε είναι ένα συμφωνικό ποίημα, είναι η ιστορία της εισβολής της Μεγάλης Στρατιάς, η απόκρουσή της και η τελική νίκη. Θα μπορούσαμε να πούμε, χωρίς να υπερβάλουμε, ότι θα "διαβάσουμε" το "Πόλεμος και Ειρήνη" του Τολστόι με το άκουσμα της μουσικής του Τσαϊκόφσκι, αντί για λέξεις, νότες: Η εισβολή της Μεγάλης Στρατιάς, η διάβαση του ποταμού Νιέμεν, η έκκληση της Ιεράς Συνόδου της Ρωσικής Εκκλησίας να προσευχηθεί ο λαός για την ειρήνη, η επιστράτευση των Ρώσων σε κλίμα ενθουσιασμού στην επιφάνεια, αλλά μπορούμε να νιώσουμε ότι μέσα στις καρδιές ελλοχεύει και η απελπισία, αυτή η τρομερή διαλεκτική της ανθρώπινης ψυχής που είναι η συνύπαρξη δυο αντιφατικών μεταξύ τους συναισθημάτων, (η έκκληση της Εκκλησίας και η υπαινισσόμενη απελπισία εξηγούνται από τη γνώση του γεγονότος ότι η Ρωσία ήταν απροετοίμαστη και πράγματι, μέχρι την εισβολή ο Ναπολέων και ο Αλέξανδρος ο Πρώτος διατηρούσαν καλές σχέσεις), η προέλαση των Γάλλων (ακούγεται η Μασσαλιώτιδα!), ο ανταρτοπόλεμος του Κουτούζωφ, η πολιορκία της Μόσχας, η κατάληψη και η πυρπόληση της Μόσχας, η θεϊκή επέμβαση που εμψυχώνει το ρωσικό και εκεί που όλα φαίνονται χαμένα ο αγώνας ξεκινά, ο "ρωσικός χειμώνας" (το προϊόν της θεϊκής επέμβασης) διασκορπίζει τον Ναπολέοντα, η υποχώρηση των Γάλλων, η καταδίωξή τους και στο τέλος η πολυπόθητη νίκη, όλα τα γεγονότα περνούν μπροστά μας μέσα σε λίγα λεπτά!
Η ορχήστρα αποτελείται από ξύλινα και χάλκινα πνευστά, έγχορδο (βιολί πρώτο-δεύτερο, βιολοντσέλο), κρουστά (στα οποία συμπεριλαμβάνονται μια κωδωνοστοιχία και ένα,,, κανόνι!) Η σύνθεση είναι γραμμή σε Μι Ύφεση Ματζόρε, που αποδίδει έξοχα το πανηγυρικό αίσθημα.
Ας σημειώσουμε ότι στο έργο του Τσαϊκόφσκι υπάρχει ένας χαριτωμένος αναχρονισμός: Στα 1812 η "Μασσαλιώτιδα", το πασίγνωστο επαναστατικό τραγούδι, δεν είναι ο ύμνος της Γαλλίας στα χρόνια του Ναπολέοντα, καθώς καθιερώθηκε επισήμως ως γαλλικός εθνικός ύμνος το 1879, έναν χρόνο πριν ο Τσαϊκόφσκι συνθέσει την Ουβερτούρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου