Там, где слова становятся звездами...: Ένας ναός πάνω στο πεδίο της μάχης

Η μάχη της Πολτάβα, το 1709, ο Μεγάλος Πέτρος οδηγεί τον στρατό.

Η μάχη της 8ης Ιουλίου (27ης Ιουνίου) του 1709, την ημέρα δηλαδή του Αγίου Σαμψών, η οποία έλαβε χώρα κοντά στη σημερινή ουκρανική πόλη Πολτάβα μεταξύ του ρωσικού και του σουηδικού στρατού αποτελεί ένα σημείο καμπής για την ευρωπαϊκή ιστορία. Η αποφασιστική νίκη του ρωσικού στρατού υπό την ηγεσία του Μεγάλου Πέτρου άλλαξε τον ευρωπαϊκό συσχετισμό δυνάμεων. Η Ρωσία εμφανίζεται πλέον ως μια μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη, ενώ η σουηδική ισχύς και επιρροή εξανεμίζεται.

Δεν θα ασχοληθούμε εδώ με τη μάχη και τις λεπτομέρειες της, ούτε με την πολιτική της σημασία. Το σημερινό μας θέμα είναι πολύ πιο απλό και ταπεινό.

Μετά τη νίκη του ο Μεγάλος Πέτρος έδωσε διαταγή να χτιστούν δυο ναοί προς τιμή του Αγίου Σαμψών σε ανάμνηση της νίκης στη μάχη που διεξήχθη την ημέρα μνήμης του Αγίου. Ο ένας κτίστηκε στην Πετρούπολη, ο δεύτερος ήταν να να κτιστεί στο πεδίο της μάχης. Το θέμα μας είναι αυτός ο δεύτερος ναός που μέχρι σήμερα βρίσκεται στο σημείο εκείνο, η οποία δεν χτίστηκε στα επόμενα χρόνια από τη νίκη, αλλά πολύ αργότερα και συγκεκριμένα το 1856.

Για καλύτερο γεωγραφικό προσανατολισμό, ο χάρτης με το στίγμα της Πολτάβα εδώ: https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0

Προτού προχωρήσουμε, ας πούμε και δυο λόγια για τον Άγιο Σαμψών τον Ξενοδόχο, όπως είναι γνωστός σε μας, που σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να τον συγχέουμε με τον Κριτή Σαμψών της Παλαιάς Διαθήκης,

Ο Άγιος Σαμψών έζησε τον 6ον αιώνα και καταγόταν από πλούσια οικογένεια της Ρώμης. Είχε μεγάλη μόρφωση και ασκούσε με επιτυχία την ιατρική. Είχε πολλή αγάπη προς όλους χωρίς να κάνει διακρίσεις. Μετά τον θάνατο των γονιών του, μοίρασε την περιουσία του όλη στους φτωχούς και έφυγε για την Κωνσταντινούπολη. Εκεί ζούσε φτωχικά υπηρετώντας και θεραπεύοντας σωματικά αλλά και ψυχικά τους πάσχοντες. Λέγεται ότι ανίατες αρρώστιες τις θεράπευε με την προσευχή του, αλλά για να μη το καταλαβαίνουν οι άνθρωποι και να τον επαινούν δικαιολογούσε τη θεραπεία ότι τάχα προήλθε από τις αλοιφές και τα βότανα. Κάποτε, θρυλείται ότι θεράπευσε και τον Αυτοκράτορα Ιουστινιανό από ανίατη και επώδυνη ασθένεια και τότε αυτός, από ευγνωμοσύνη προς τον Άγιο, του έκτισε μεγάλο νοσοκομείο, που ήταν ταυτόχρονα και ξενοδοχείο, γι' αυτό λέγεται και Ξενοδόχος, όπου φιλοξενούσε δωρεάν τους φτωχούς και τους άπορους Κωνσταντινουπολίτες, που δεν ήταν και λίγοι. Αγιοποιήθηκε το 1530.

Σε ότι αφορά τον ναό του Αγίου Σαμψών ο οποίος κτίστηκε εις ανάμνηση της περίλαμπρης νίκης του 1709, πρόκειται πράγματι για ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα. Ο ναός αυτός θεμελιώθηκε από την Αυτοκράτειρα Άννα το 1740 στη θέση μιας ήδη υπάρχουσας ξύλινης εκκλησίας. Το κουτσομπολιό της εποχής λέγει μάλιστα ότι σε αυτό το ναό παντρεύτηκε κρυφά η Αικατερίνη η Μεγάλη τον ευνοούμενο της Ποτέμκιν το 1774,

Ο καθεδρικός ναός του Αγίου Σαμψών στην Πετρούπολη.

Χρειάστηκαν να περάσουν πολλά χρόνια μέχρι να εκπληρωθεί η επιθυμία του Μεγάλου Πέτρου και να θεμελιωθεί ο ναός του Αγίου Σαμψών στο πεδίο μάχης της Πολτάβα, δίπλα στους τάφους των πεσόντων εκείνης της μάχης. Ένας γαιοκτήμονας της περιοχής ονόματι Sudienko δώρισε στην πόλη το ποσό των 100.000 ρουβλιών προκειμένου να χτιστεί ο ναός με σχέδιο και επίβλεψη του σπουδαίου γαλλικής καταγωγής αρχιτέκτονα Ιωσήφ Ιβάνοβιτς Σαρλεμάνι, Ο σκοπός της δωρεάς ήταν η απότιση τιμής στους πεσόντες, μια χώρα για να είναι μεγάλη δεν θα πρέπει να ξεχνά τους ήρωες της.

Ο ναός ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε το 1895 με σχέδιο του Ρώσου αρχιτέκτονα Nikonov. Ανακατασκευάστηκε επίσης και το ταφικό μνημείο το οποίο είχε ανεγερθεί για τους πεσόντες και υψώθηκε ένας ψηλός γρανιτένιος σταυρός δίπλα στην εκκλησία.

Το 1909, επ' ευκαιρία της επετείου των 200 ετών από τη μάχη ο ναός ανοικοδομήθηκε ριζικά. Το καμπαναριό του όμως καταστράφηκε όμως το 1930, ευτυχώς όμως ο ναός δεν συμμερίστηκε την τύχη των περισσότερων ναών της περιοχής που κατεδαφίστηκαν τότε λόγω των υπερβολών και των ακροτήτων που επικρατούσαν στην πολιτική και κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπων τότε στη Σοβιετική Ένωση λόγω της ταξικής σύγκρουσης των Μπολσεβίκων με τους κουλάκους.

Περίφημη είναι η εικονογράφηση του ναού δια χειρός του διάσημου Ρώσου ζωγράφου Βαζνέτσωφ. (Βίκτορ Μιχαήλοβιτς Βασνέτσωφ 1848-1926).

Η εκκλησία επαναλειτούργησε ως ενοριακός ναός το 1991.