Η Σκάλα Ποτέμκιν, Οδησσός
Προτιμήσαμε να μεταφράσουμε τον όρο лестница ως "κλίμακα", επηρεαζόμενοι από τη μετάφραση της παλαιοσλαβονικής λέξης "Лествица", όπως αυτή χρησιμοποιείται σε εκκλησιαστικά κείμενα (π.χ. Κλίμακα του Αγίου Ιωάννη του Σιναϊτη). Και αξίζει να σημειώσουμε επίσης ότι κάνουμε λάθος να μεταγράφουμε, και κατ' επέκταση να προφέρουμε στα ελληνικά το ρωσικό όνομα Потёмкин ως "Ποτέμκιν". Το ορθόν είναι Πατιόμκιν (με ιωτακισμό) και τη μετατροπή του άτονου ο σε α, σύμφωνα με τους κανόνες προφορές της ρωσικής γλώσσας.
Λόγω του ιδιόμορφου, αλλά τόσο μαγικού, οικιστικού σχεδίου της Οδησσού, η πόλη είναι χτισμένη σε υψηλότερο σημείο από το λιμάνι της, με αποτέλεσμα να υπάρχει η ανάγκη άμεσης πρόσβασης από την πόλη στο λιμάνι. Το πρόβλημα αυτό έλυσε η κατασκευή αυτής της πελώριας σκάλας, διότι μέχρι την ολοκλήρωση της κατασκευής της η μοναδική πρόσβαση στο λιμάνι ήταν είτε πρόχειρες ξύλινες κατασκευές είτε τα φιδογυριστά μονοπάτια που ξεκινούσαν ψηλά από την πόλη και κατέβαιναν ως τη θάλασσα. Η σκάλα αυτή ξεκινάει από το λιμάνι και καταλήγει στο βουλεβάρτο (πλατιά και δενδροφυτευμένη λεωφόρος αστικού κέντρου , κατάλληλη για περιπάτους) Primorsky, όπου μας υποδέχεται το νεοκλασσικού στυλ άγαλμα του Δούκα του Ρισελιέ, Armand-Emmanuel de Vignerot du Plessis, ενός φιλομοναρχικού Γάλλου, ο οποίος λόγω της "αλλεργίας" που προκαλούσε στους Γάλλους αριστοκράτες η Γαλλική Επανάσταση και οι "Ξεβράκωτοι" της, κατέφυγε στη Ρωσία, υπηρέτησε στον ρωσικό στρατό, μέχρι τον βαθμό του υποστρατήγου, και ο Τσάρος Αλέξανδρος ο Πρώτος τον διόρισε και Κυβερνήτη της Οδησσού στα 1803.
Ο Δούκας του Ρισελιέ, έργο του Ιβάν Μαρτό.
Πίσω από το άγαλμα βρίσκεται η περίφημη ημικυκλική πλατεία σε σχέδιο του Αβραάμ Μέλνικωφ (1784-1854), ενός νεοκλασσικιστή αρχιτέκτονα, με δυο κτήρια τα οποία τη σχηματίζουν, τα οποία κτίστηκαν γύρω στο 1830 και είναι τα παλαιότερα κτήρια του Πριμόρσκυ σήμερα. Αν σκεφτούμε ότι η πόλη άρχισε να κτίζεται μετά από το "ουκάζιο" (διαταγή) της Μεγάλης Αικατερίνης το 1793, είναι πραγματικά εντυπωσιακό σε πόσο λίγα χρόνια η πόλη γιγαντώθηκε και στολίστηκε με τόσα και τέτοιου είδους αρχιτεκτονήματα,
Η ημικυκλική πλατεία της Οδησσού
Ο Αβραάμ Μέλνικωφ, σε συνεργασία με τον Μποφό σχεδίασαν την Σκάλα του Ποτέμκιν το 1825. Το έργο ολοκληρώθηκε μέσα σε τέσσερα χρόνια, από το 1837 ως το 1841. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε 200 σκαλιά, ύψος της σκάλας 27 μέτρα και μήκος 142. Σήμερα υπάρχουν 192 σκαλιά, με τα υπόλοιπα να έχουν χαθεί λόγω της διαβρώσεως του εδάφους, πιθανότατα έχουν σκεπαστεί κάτω από άμμο,
Αιβαζόφσκυ, Οδησσός, 1842
Πολλοί εξέφρασαν τις αμφιβολίες τους για το κολοσσιαίο εγχείρημα του ρωσικού κράτους τότε, το οποίο ήταν και ιδιαιτέρα δαπανηρό για την εποχή. Ο Γάλλος γεωλόγος Xavier de Omer Gelle χαρακτήρισε το έργο "καταστροφικό", "άχρηστο" και "σπατάλη πόρων". Κόστισε περίπου ένα εκατομμύριο ρούβλια της εποχής. Ο απόηχος του έργου έφθασε μέχρι την Αμερική, όπου ένα περιοδικό της Νέας Υόρκης έγραψε για την "θαυμαστή σκάλα που πρόκειται να κτιστεί" και "η κολοσσιαία αυτή σκάλα από λευκό μάρμαρο θα ακουμπά πάνω σε 36 κολώνες". (the Sailor's Magazine, Μάιος 1838)
Οδησσός, 1850
To 1906 εγκαινιάστηκε το τελεφερίκ, το οποίο αποτελούσε την εναλλακτική λύση για όσους δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να περπατήσουν, το οποίο αντικαταστάθηκε από κυλιόμενες σκάλες το 1970. Καλύτερα όμως να πηγαίνουμε από τις σκάλες, όπως συμβουλεύει και ο ποιητής Γιούρι Μιχάιλικ:
Опять иду по лестнице воспетой,
А эскалатор оставляю в стороне,
И весь бульвар, одним большим букетом,
Одесса милая протягивает мне.
Στο δεύτερο στίχο συμβουλεύει να αφήσουμε κατά μέρος την κυλιόμενη σκάλα, γιατί όπως μας λέει στον τέταρτο "Η αγαπημένη Οδησσός μας τείνει το χέρι". Κάπως έτσι να ένιωθαν και ο Γκόγκολ ή ο Τσέχωφ όταν έκαναν εκεί τον περίπατό τους, η και ο Μπιελίνσκι ακόμα, ο οποίος σε γράμμα προς την σύζυγό του της περιέγραψε την εντύπωσή του από αυτό το αρχιτεκτονικό επίτευγμα.
Η Σκάλα το 1934
Τη σημερινή της ονομασία ως "Σκάλα του Ποτέμκιν" την έλαβε το 1955 με απόφαση της Σοβιετικής Κυβέρνησης, η οποία θέλησε έτσι να τιμήσει τα πενήντα χρόνια από την ανταρσία του Θωρηκτού Ποτέμκιν της Μαύρης Θάλασσας, το πλήρωμα του οποίου στασίασε στις 14 Ιουνίου του 1905 κατά των αξιωματικών του λόγω των μειωμένων μερίδων και των σάπιων τροφίμων, ενώ το πλοίο ήταν αγκυροβολημένο στην Οδησσό. Οι ναύτες του Ποτέμκιν ύψωσαν την κόκκινη επαναστατική σημαία και κάλεσαν τον πληθυσμό της Οδησσού σε εξέγερση κατά του Τσάρου, η οποία καταπνίγηκε αιματηρά. Το θέμα της εξέγερσης του Ποτέμκιν ανέδειξε ο Αϊζενστάιν στην περίφημη ταινία του "Θωρηκτό Ποτέμκιν". Η σκηνή όπου το καροτσάκι του μωρού κατρακυλά στη σκάλα είναι μια από τις πιο συνταρακτικές και πιο ανατριχιαστικές σκηνές στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου.
Η σκηνή:
Ολόκληρη η ταινία:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου